ضرب الاجل مذاکرات هسته ای جمهوری اسلامی با نمایندگان گروه۱ + ۵ رو به پایان است. اما سرمایه گذارای در بورس با نگاهی مشکوک به تمدید این مهلت و با حساب نتایج مثبت و منفی آن شروع بکار کرده است. بازار سرمایه گذاری دور از نتایج مذاکرات جریانات قابل تاملی در پیش رو دارد.
جهت بررسی وضعیت بازار سرمایه در شرایط پس از تحریم، شناخت وضعیت بازار در شرایط موجود ضروری به شمار می رود. در شرایط فعلی بازار سرمایه یک دوره رکود گسترده را طی کرده و به مرحله قبل از اعلام نتایج مذاکرات در طی روزهای آتی رسیده است.
در سالهای اخیر اقتصاد ایران همواره با محدودیتهای ناشی از تحریمها مواجه بوده است که با شدت گرفتن این تحریمها، اقتصاد ایران با بحران مالی وشوک ارزی روبرو شد و بر اساس تئوریهای بحران مالی، اقتصاد کشور وارد رکود بسیار عمیقی شده است. با این اوضاع سیاستهای اقتصادی ایران، سیاست دفاع ازریال ایرانی را مورد مد نظر قرار دادند که از آن جمله سیاست ثبات ارزی و سیاست پولی انقباضی قابل توجه است.
بازار سرمایه از یک سو با ریسک مذاکرات هسته ای و از سوی دیگر با کمبود زیاد نقدینگی و رکود اقتصادی در تمام فعالیتهای اقتصادی بوده است.
دوره رکود اقتصادی گسترده از زمانی شروع شد که دولت سعی کرد با بالا بردن نرخ سود دهی و انتقال نقدینگی به بانکها از شکل گیری سفته بازی در بازارهای ارزی جلوگیری کند و نتیجه این شد که نقدینگی به سمت بانکها که سود بالا و بدون ریسک را ارائه دادند، انتقال یافت.
البته قابل ذکر است که در پاره ای از اوقات با انتظارات خوش بینانه از شکل گیری توافق، نقدینگی به بازار سرمایه وارد شده و به بازار رونق حباب وار داده است و بعلت عدم تحقق انتظارات و توافق مجددا نقدینگی از بازار سرمایه بیرون کشیده شده است.
ریسک مذاکرات هسته ای، رکود اقتصادی و کمبود نقدینگی محرک های اصلی رکود گسترده در بازار سرمایه هستند اما عوامل جانبی دیگری هم دخیل بوده اند از جمله کاهش قیمتهای جهانی سیمان ، سنگ آهن و فولاد و اثر آن در کاهش صادرات این محصولات و تولیدات آنها و مهمتر از همه کاهش جهانی قیمت نفت که تاثیر بسزایی بر قیمت محصولات پتروشیمی و پالایشگاهها داشته است.
بغیر از عوامل بالا، مشکلات ساختاری در وضعیت بازار سرمایه کشور و عدم شفافیت کافی منجر به کاهش اعتماد سرمایه گذاران در بازار شد و فروش های حجیم بازار جهت تأمین نقدینگی مورد نیاز در روزهای رشد شاخص بازار بر شدت بی اعتمادی در بازار افزود.
در حال حاضر دلایل شکل گیری رونق نسبی در روزهای اخیر بازار کاهش نرخ سود بانکی و ساماندهی آن توسط بانک مرکزی و انتظار کاهش پله ای آن در ماه های آتی جهت خروج از وضعیت رکود اقتصادی در شرایط شکل گیری توافق هسته ای منجر به انتقال همراه با احتیاط نقدینگی به بازار سرمایه جهت استفاده از رشد بازار سرمایه در شرایط توافق هسته ای شده است.
بازار سرمایه در صورت توافق ، تمدید مذاکرات یا شکست مذاکرات
در صورت توافق هسته ای، انتظار ورود نقدینگی زیادی به بازار سرمایه را شاهد خواهیم بود و در نتیجه رشد بالای میزان معاملات و افزایش قیمتها و شاخص بورس.
در مرحله بعدی با رشد شرکتهایی مواجه خواهیم شد که برداشته شدن تحریمها اثر مستقیم بر سودآوری آنها دارد ولی از طرف دیگر شاهد رکود و ورشکستگی شرکتهایی خواهیم بود که در دوران تحریم با دور زدن تحریمها سود قابل توجهی کسب کرده اند.
اثر گذاری برداشته شدن تحریم ها بر سایر شرکت ها در صورت های مالی سال آتی آنها نمایان خواهد شد. در مجموع بازار سرمایه در این سناریو با ورود نقدینگی وشکل گیری رونق همراه خواهد بود.
در صورت تمدید دوباره مذاکرات ( که بعید به نظر میرسد) امکان حفظ وضعیت موجود با تمدید طولانی مذاکرات وجود دارد. در این شرایط خروج نقدینگی مبنی بر انتظارات بد بینانه از بازار را خواهیم داشت که با توجه به سطح قیمت سهام شرکتها در شرایط کنونی میتوان کاهشی دوباره به اندازه افزایش این چند روز اخیر بازار را در انتظار بود.
در صورت شکست مذاکرات شاهد شوک منفی و کاهش شاخص بورس و معاملات ، رکود گسترده و خروج بیشتر نقدینگی از بازار سرمایه خواهیم بود.
نتیجه اینست که با توجه به عدم اطلاع دقیق در رابطه با اتقاقات و مباحث مورد بررسی در محل مذاکرات ، پیش بینی دقیق و بدون خطایی در زمینه نتیجه مذاکرات هسته ای غیر واقعی به نظر میرسد و فقط می توان سناریو دست یابی به توافق را با اطلاعات ناقص و مبتنی بر خوش بینی به عنوان سناریوی کاملاً غالب در نظر گرفت. سرمایه گذاران در صورت توافق احتمالی از هر گونه وارد شدن به هیجانات معاملات و افزایش میزان وارد کردن نقدینگی به بازار سرمایه بپرهیزند، چرا که با پدیده ای بانام حباب اقتصادی خواهیم بود که در دراز مدت به نفع بازار سرمایه و سرمایه گذاران نخواهد بود. این بدلیل اینست که زیرساختارهای اصلی اقتصادی کشور دارای مشکلات عدیده است و تا زمانیکه آنها اصلاح نگردند وضعیت بیمارگونه اقتصادی ایران حتی با توافق و رفع تحریمها بهبود نخواهد یافت وچاره ای اساسی برسر و سامان دادن قاطع نابسامنیهای اقتصادی نخواهد بود.
تهیه کننده: مرجان میرآفتابی، کارشناس اقتصاد و هموند شورای ملی ایران
